Istorija

Elektrifikacija Crne Gore počela je u prvoj deceniji XX vijeka. Tradicija duga skoro jedan vijek započela je nakon, samo, 28 godina od izgradnje prve svjetske električne centrale, koju je u Njujorku podigao čuveni američki pronalazač T. A. Edison. Time se Crna Gora svrstala u red, za to vrijeme, rijetkih evropskih i svjetskih država čije je pojedine gradove osvjetljavala električna energija.

Sve je počelo 19. avgusta 1910. godine, kada je, povodom krunisanja Nikole I Petrovića, na Cetinju, puštena u rad prva električna centrala u Crnoj Gori. U današnjim okvirima, to je bila mini elektrana, sa dva dizel motora, snage 110 kW. Tokom godina snaga je udvostručena na 220 kW. Elektrana je služila za osvijetljenje Dvora, Zetskog doma, glavne ulice grada i nekoliko kuća viđenijih Crnogoraca. Postala je osnova razvoja jednog od najznačajnijih privrednih subjekata u Crnoj Gori, Elektroprivrede Crne Gore. Elektrana je radila 50 godina, 450.000 sati neprekidno - 12 godina bez kvara. Centralu je podigla i opremila, tada, ugledna firma Emanuela Krausa iz Trsta. Zgrada i postrojenja „Crnogorskog preduzeća za elektriku“, kako se najprije zvala cetinjska elektrana, konzervirani su i zbog njihovog izuzetnog značaja stavljeni pod zaštitu Zakona kao spomenik kulture, da bi 13. novembra 1976. godine bili pretvoreni u muzej EPCG, sa predlogom da prerastu u Tehnički muzej Crne Gore. Datum puštanja u rad električne centrale, 19. avgust, proslavlja se kao dan EPCG AD Nikšić.

Ubrzo poslije puštanja u rad cetinjske minielektrane po Crnoj Gori su počele da se otvaraju i druge elektrane i tako su drugi gradovi i građani u Crnoj Gori počeli da uživaju u prednostima koje je sa sobom donijela električna energija - Bar 1913. godine, Kotor 1916. godine, Herceg Novi 1925. godine, Podgorica i Nikšić 1927. godine, Risan 1928. godine, Kolašin 1929. godine, Ulcinj 1930. godine, Zelenika 1935. godine, Perast 1936. godine, Pljevlja 1937. godine, Tivat 1939. godine i tako redom.

Izgradnjom hidroelektrana koje se danas nazivaju „malim“, ili distributivnim, završena je prva i počela druga etapa razvoja elektroenergetskog sistema Crne Gore. Opet je Cetinje bilo prvo. U njegovoj blizini je izgrađena, 1937. godine, HE „Podgor“ snage 250 kW, koja i danas proizvodi električnu energiju. Nakon nje izgrađene su: „Rijeka Mušovića“ 1950. godine, snage 1,36 MW (1360 kW), „Slap Zete“ 1952. godine, snage 1,2 MW i godišnje proizvodnje 6000 GWh, „Rijeka Crnojevića“, takođe 1952. godine, snage 754 kW (prilikom puštanja u pogon samo 160 kW) i „Glava Zete“ 1955. sa snagom 4,5 MW, koja je jedina sva pod zemljom. Od malih hidroelektrana danas su u pogonu još i „Lijeva Rijeka“ i „Šavnik“, a ukupna snaga malih HE iznosi 8,5 MW.

Treća etapa razvoja počinje izgradnjom velike HE „Perućica“, koja je u prvoj fazi izgrađenosti puštena u pogon 1960. godine. Završetkom njene druge i treće faze Crna Gora ostvarivala je značajne viškove električne energije. Šesnaest godina kasnije izgrađena je HE „Piva“, sa najvišom branom na Balkanu, odnosno jednom od najviših u Evropi (220 m), pa 1982. godine TE „Pljevlja“. Time je završena izgradnja proizvodnih pogona današnje Elektroprivrede Crne Gore.

Osim proizvodnih objekata Elektroprivreda Crne Gore ima izgrađenu značajnu električnu mrežu raznih naponskih nivoa sa dalekovodima, trafostanicama i drugim objektima, kao i razuđenu distributivnu mrežu po svim naseljenim mjestima Crne Gore. Distributivna i prenosna mreža pratile su razvoj i usavršavanje proizvodnih pogona.
Ovo je bio kratak istorijat EPCG. Pročitali ste kako smo pratili dostignuća u svijetu i brzo ih primjenjivali kod nas. Na taj način smo stvorili čvrst oslonac za još kvalitetniji razvoj energetskog sektora u budućnosti.

Monografiju možete preuzeti ovdje.